Analoog of Digitaal aansturen van de trams?

Analoog of digitaal met modelspoor of modeltrams rijden ?

Ik heb gemerkt dat er grote onduidelijkheden zijn over het digitaal rijden met modeltreinen en/of modeltrams.

Sommigen vinden het veel te duur en anderen vinden het veel te uitgebreid en dat het spelelement weg is.

Laat ik gewoon eens de afwegingen bespreken die ik gemaakt heb met het begin van de modeltram hobby.

We onderscheiden grofweg 4 mogelijkheden:

1. Het analoog rijden in zijn zuiverste vorm.

Dit is gewoon de tram zoals je hem koopt op de baan zetten en met een merktrafo de tram aansturen.

Hier kun je met stroomloze stukken werken om een semi automatisch bedrijf te realiseren.

2. Het analoog rijden in “Halbwellenbetrieb”, oftewel met enkelzijdige gelijkrichting.

Dit is eigenlijk hetzelfde als onder 1 alleen gebruiken we hier wisselstroomtrafo’s en passen aan de uitgang daarvan een diode truc toe. Hierdoor kunnen twee trams onafhankelijk van elkaar bediend worden. Nadeel is hierbij dat de trams een kleine aanpassing nodig hebben en dan alleen nog vooruit kunnen rijden.

3. Digitaal bedrijf in de basis uitvoering.

Deze vorm van bediening kent talloze uitvoeringen.

De goedkoopste uitvoeringen kenmerken zich door hun ogenschijnlijke simpelheid maar om dan iets meer te willen, zoals het aanpassen van optrek- en/of remgedrag vraagt toch wel wat programmeerkunst wat niet voor iedereen is weggelegd.

Een stapje hoger staat de ROCO multimaus Dit systeem wordt regelmatig op internet aangeboden voor een euro of 80 en kent een zeer eenvoudige programma structuur en een duidelijke handleiding. Er kunnen tot 9999 loc’s/trams mee bediend worden. Dat krijgen we handmatig niet voor elkaar.

Ook kunnen we dan 1024 wissels bedienen. Maar daar moeten dan nog wat aanpassingen voor komen om de wissels te bedienen.

Voor onze trams is een zogenaamde decoder nodigt die naar een digitaal commando wil luisteren.

Met het huidige internet kun je keuzes maken maar leg eerst voor jezelf vast wat je wilt.

De goedkoopste decoder via internet kost ca. 10,90 Euro uit China met gratis verzending.

Hiermee kun je een tram een “adres” geven wat via de Multimaus geactiveerd kan worden zodat je met de draaiknop kunt bepalen wat de tram moet doen. Met deze decoder kun je alle functies voor het rijden instellen naar eigen keuze en de front- en sluitverlichting schakelen.

Met een iets duurdere decoder ( in ieder geval ruim onder de 15 Euro nog) heb je zelfs een 4 tal functies erbij, dus zou je ook de binnenverlichting kunnen schakelen.

Wil je niet in China bestellen dan heeft Conrad ook de LD-G-32 decoder bijvoorbeeld, maar die is iets duurder en daar betaal je soms ook weer verzendkosten.

Bij deze vorm hoef je de wissels eigenlijk niet te digitaliseren want de trams rijden onder toezicht hun rondes.

Wil je duurder? Dat kan met diverse andere systemen met extra toeters en bellen. Maar dan betaal je gelijk ook stukken meer.

Voor het handmatig rijden is de ROCO Multimaus ruim voldoende en één systeem kan tot 12 trams laten rijden is mijn ervaring dus ruim voldoende voor het handmatige bedrijf. Groot voordeel: Zet een tram in een remise en je kunt de verlichting laten branden want je hoeft het spoor niet af te schakelen.

Wil je de tram naderhand nog op een analoge baan inzetten? Geen probleem, elke decoder herkent automatisch het verschil tussen een analoog signaal en een digitaal signaal en zal zich daarnaar gedragen. Alleen beide systemen op één baan is niet mogelijk.

4. Digitaal bedrijf in automatische uitvoering.

Dit is eigenlijk een voortzetting van het hiervoor beschrevene.

Er komt dan naast het ROCO Multimaus systeem (ik blijf voor de beschrijving even bij dit systeem maar het geldt natuurlijk ook voor andere systemen) nog bij:

– een PC

– Het gratis programma Koploper wat zeer geschikt is om trams te besturen.

– een interface XpressnetLi tussen de poort van de PC en de multimaus (ca. 35 Euro)

Hiermee kunnen de trams automatisch bestuurd worden maar je wilt dan toch ook dat ze aan de haltes automatisch stoppen. Daarvoor moeten we dan wel weten waar de trams rijden. Als we nu een magneetje onder de tram plakken en een klein reedcontact (kosten per 100 ca. 6 Euro in China) tussen de rails monteren dan hebben we al een melding waar de tram zich bevind, we moeten het alleen nog even aan het programma koploper laten weten Daarvoor hebben we een zogenaamde S88 module nodig (ca. 19 Euro bij ROSOFT) waar we de reedcontacten op aansluiten en die de status van 16 reedcontacten via de XpresnetLi module aan Koploper kan laten weten.

Koploper kan nu Uw tram keurig aan een halte laten stoppen (wel na enig instelwerk om de juiste remweg van Uw tram in te stellen).

Leuk, maar U wilt natuurlijk lijn 1 en lijn 2 ieder vanaf zijn eigen spoor laten vertrekken. Dus moet Koploper ook wissels kunnen aansturen. Ook dit kan Koploper met een digitale code doen via de Multimaus.

U heeft alleen een wisseldecoder nodig. Voor één print die 4 wissels kan aansturen bent u ongeveer twee tientjes kwijt.

Uw lijn 1 en lijn 2 hebben ieder hun eigen vertrekspoor en even verderop kunnen ze ieder hun eigen route gaan volgen na het gemeenschappelijke traject.

Iemand die met elektronica handig is in Uw omgeving kan U misschien helpen om de wissels met servo’s aan te sturen maar dat is een verfraaiing. De wissels zullen nu niet meer “omklappen” maar rustig “omlopen”.

U ziet, de grootste kostenpost voor iemand die geen verstand heeft van elektronica is de aanschaf van een Multimaus systeem. Verscheidene Nederlandse en buitenlandse handelaren leveren zo af en toe redelijk geprijsde systemen uit startsets die overblijven.

Het grote voordeel van (handmatig of automatisch) digitaal rijden is dat functies van trams (of treinen) ook bij stilstand actief blijven, zoals het blijven branden van verlichting tijdens stationnementen en haltestops.

Ik hoop dat ik U een klein beetje inzicht gegeven hebt in het verschil tussen analoog en digitaal aansturen van modeltrams of treinen.

Gras leggen makkelijk gemaakt 2.

Voor het nog iets beter leggen van gras met meer variatie heb ik de Greenkeeper 35kV aangeschaft
Een eerste test met dezelfde grasvezels als de afwasfles methode liet gelijk al een beter resultaat zien? Waar zit de verbetering dan in? Wel door de spanning van 35 kiloVolt zijn de vezels beter "ingeschoten" in de lijmlaag en staan beter rechtop. Het  maken van een stukje gras is daardoor mooier en veel sneller. Inmiddels is er ook nog een zending onderweg met grasvezels 2,5 mm en 4 mm in diverse groen en lichtbruin (verdord gras) kleuren onderweg. De basis mat ligt al met de Noch vezels, (die had ik toch al). Mijn ervaringen met de greenkeeper zijn zeer goed, het werkt snel en zeer mooi.
Ook hier weer: Het overtollige grasmateriaal wordt weer met de stofzuiger opgezogen voor hergebruik. Wel even uitkijken dat je het dan wel weer in het goede doosje terugdoet!)
Op de foto zie je dat de sporen heel fraai in het gras liggen, terplaatse van de wissels was ik wat zuinig met lijm om te voorkomen dat het wissel vast zou komen te zitten. Hier moet nog een tweede keer wat gestrooid worden maar ik wacht even de levering van de 4 mm vezels af.

Gras leggen makkelijk gemaakt 1

Zoals iedereen heeft kunnen zien is er bij de halte Juliapark al gras gelegd op de trambaan.
Dit is met de "afwasfles" methode gedaan. Klinkt raar he?
men neme een fles van afwasmiddel en zaagt daar de dop zodanig van af dat er een gat van ca. 1 cm is. Vervolgens vullen we de fles met, bijvoorbeeld in dit geval, Noch grasvezels.
Het oppervlak waar gras moet komen wordt ingesmeerd met een iets verdunde houtlijm. Ik had de ondergrond al voorbehandeld met groene verf.
Vervolgens houden we de vinger op de dop van de afwasfles en schudden die enige tijd zodat de vezels wat statisch worden., We draaien de fles om en we proberen te strooien. als we het geheel gestrooid hebben dan nemen we een stofzuiger (liefst geen turbostand) en dekken de zuigopening van de slang af met een oud pantykousje en zuigen de overtollige grasvezels van de baan af. Van tijd tot tijd even de opgezogen vezels weer terug doen in een bakje voor hergebruik. De zuigmond mag zich op een afstand van 2 a 3 cm bevinden. Nu de grasmat laten drogen. Ik gebruikte hier een mix van 1,5 en 2,5 mm verzels.

Update rond de jaarwisseling.

zo, het was al weer enige tijd geleden dat er een bericht hier verschenen was.
Inmiddels is één hoekje van de baan van gras voorzien , de kerk staat er en de bovenleiding is ter plaatse opgehangen. De modelbaan draait op dit moment volledig automatisch weer en zelfs het kopeindpunt voor de museumdienst werkt volledig automatisch. Dit kopeindpunt is op dit moment in de afwerkingsfase. Er is nog genoeg te doen maar helaas is het helemaal geen winterweer dus soms zijn we ook nog op pad of zitten buiten. Op moment van schrijven ( 3 januari 2016, 12 uur) is het buiten nu 8 graden.
Maar in ieder geval twee foto's van de het Julia park. Op moment dat de weg er ligt komt ter plekke daar nog een heg langs de weg en er moet nog een afscheiding gemaakt worden tussen het terrein van de kerk en de trambaan.

De tram aan de halte

Dezelfde tram aan de halte en op het andere spoor een werktram.

Interne verhuizing modeltram.

Door een interne verhuizing is de baan MTSA gedemonteerd.
Nadat de vrijgekomen ruimte heringericht was is begonnen met het inrichten van de nieuwe tafels voor de modeltrambaan MTSA3.
Inmiddels zijn de tafels als semi modulebaan opgebouwd. Dat wil zeggen dat het in principe een modulebaan is maar niet met vaste module maten. wel zijn de modules onderling los te halen en blijft de bedrading binnen een module, met uitzondering dan van de voedingskabels.

Hierbij een afbeelding van de twee rechtermodules in een L vorm.

De verbinding tussen rechter en linker modules wordt gevormd door een "buitenlijn"module die uitneembaar is zodat er altijd werkzaamheden aan het raam kunnen plaatsvinden zonder risico dat de modelbaan beschadigd raakt.

De buitenlijnmodule en de linkermodule liggen klaar om van rail voorzien te worden (inmiddels gebeurt). Van de beide bureau's is de rechter bestemd voor de normale werkzaamheden en computerhobby, terwijl de linker bestemd is om als werkblad dienst te doen voor de modeltramhobby.

Wissels omzetten

Iedere modelbouwer kent het verschijnsel wel als je een electrisch bediend wissel om zet.
een harde tik hoorbaar. Op een trambaan met veelvuldig verkeer van trams van verschillende lijnen "knallen" de wissels om je oren.
Oude situatie:
Dat moet toch anders kunnen?
Zeker kan dat! Met de servodecoders van Rosoft is het simpel om vanuit het besturingssysteem "Koploper" de trams de juiste richting op te sturen zonder last te hebben van "knallende" wissels.
Maar beoordeel zelf maar aan de hand van de filmpjes.
Nieuwe situatie:
Nu deze wijzigingen gereed zijn gaan we verder met de wederopbouw van de baan.

Koploperbesturing

Vanwege vragen over de toepassing van het besturingssysteem van de modelbaan hier een korte uitleg.
Het huidige baanplan in aanbouw:

Deze schermafdruk van het programma "Koploper" geeft het sporenplan van modeltrambaan aan in het stadje "Kinderdam" De bovenste twee sporen met de blokken 61 t/m 70 zijn de twee opstelsporen van het schaduwstation. 

Voor de wissels zijn twee getalnotaties in gebruik, de ééncijferige zijn wissel die bediend worden door een Conrad wisselmotor en die bij omgaan een harde klap geven, de twee-cijferige  zijn wissels bediend door een servomotor die heel rustig en zachtjes omlopen.

Elk blok ( het nummertje in het vierkantje in de lijn) wordt bezet gemeld door een reedcontact ( Bijv. het nummer 65-8 naast de lijn).

Stel dat de tram in blok 65 (bovenin) gaat rijden.
Zodra melder 68-3 gepasseerd word zal blok 71 bezet gemeld worden en na een vertraging van een paar seconden blok 65 vrijgegeven worden. Melder 66-7 is niet in gebruik maar omdat blok 55 wel bezet is zal de tram stoppen in blok 71 met enige uitloop.
Voor de tram in blok 64 geldt nu dat blok 65 niet meer bezet is en het besturingsprogramma laat de tram daar optrekken.
Als de melder 68-5 gepasseerd wordt zal blok 65 weer bezet gemeld worden en na enige seconden zal het besturingsprogramma blok 64 weer vrijgeven.
dus is de mogelijkheid voor de tram in blok 63 er om ook een blok op te schuiven. Het besturingsprogramma koploper gat dat regelen.
Alles wordt dus geregeld met één bezetmelder per blok die tevens de vrijgavemelder is van het vorige blok.
Er zijn nog een aantal blokken die als "Halte" aangemerkt zijn.
Dit zijn o.a. de blokken 50, 29, 91, 92, 35, 54, 43 en 45.
Zodra een tram dit blok in rijdt zal de tram altijd stoppen gedurende een bepaalde tijd.
Door het uitlopen (afremmen dus) goed in te regelen in het besturingsprogramma stoppen de trams op bijna dezelfde plaats. De haltes die voor de wissels 11 en 12 liggen zullen het wissel zonodig in de afbuigende stand leggen nadat de stoptijd is verstreken.
Omdat het geheel nu in opbouw is is alles nog tweerailvoedig. Voor de zelfbouwkruisingen is handig gebruik gemaakt van de mogelijkheid op de servoprint om een extra relais te schekelen om de polariteit van de kruising aan te passen.
Voor een idee van het rij- en remgedrag van de trams staat op youtube nog een fimpje van het testbedrijf op de vorige baan.
https://www.youtube.com/watch?v=v6eOHyME15E

Een update

Het is al een jaar geleden dat hier een update verscheen. Tijd voor een bericht dus.
Inmiddels is een messingmodel van een HTM 250-er in aanbouw. Hiermee zijn de eerste stappen gezet op het gebied van messingmodelbouw. Door gebrek aan materiaal voor aanpassingen lag het stil en inmiddels is de zomerperiode er, waar andere prioriteiten gelden als modelbouw.
Daarnaast had bestaande materieelvloot op de modelbaan ook enige problemen, onder andere geregeld stil vallen op moeilijk bereikbare plaatsen.
Na veel proberen bleken de stroomafnemers niet onder alle omstandigheden goed te functioneren. Op één tram waren op de knikpunten geregeld vonken te zien.
Uiteindelijk is voor proef een stroomafnemer van "litzen" voorzien en gemonteerd op de een tram die geregeld stil viel en weer verder wilde als je even de stroomafnemer aan raakte.
Inmiddels draait die tram rustig zijn rondjes en nog niet stilgevallen.
Maar we juichen pas als we een paar dagen verder zijn.
Hier een foto van de voor proef gewijzigde stroomafnemer:

Inmiddels gemonteerd en is de tram met de testritten bezig:

U wordt verder op de hoogte gehouden.

De volgende update zal niet zo lang op zich laten wachten.

Eerste 2e hands ROCO tram onderhanden

De eerste Roco tram is in behandeling genomen nadat eerst twee van de vier motoren geplaatst zijn twee stilstaande modellen.

Als eerste is begonnen met het voorzichtig los peuteren van de ingezette ramen. en glad schuren van een paar kleine oneffenheden. De voorste wagenbak is zijn dubbele koplampen al kwijt. De gaten zijn al gevuld met vulmiddel en na verder plamuren en schuren zal aan de voorzijde één koplamp worden aangebracht. Aan de achterzijde worden twee achterlichten aangebracht en de tram zal worden gespoten in de kleuren geel/wit.

De tram zal dan nog voorzien worden van interieur en binnenverlichting en aan de onderzijde zal een mogelijkheid tot het plaatsen van een railpoetsblok worden aangebracht.

Nieuw 2e hands materieel en onderdelen

De directie van de modeltram Toulon sur Arroux was op zoek naar twee motoren voor de Roco trams.
Via de verkoopmakelaar Ebay.de werden 4 6-assige Roco trams voor de knutselaar verworven welke vandaag bij de MTSA arriveerden. Twee trams zullen motoren leveren voor de buitendienst staande trams.
Twee trams worden bekeken of deze (al dan niet gekoppeld) in dienst zullen komen. Voor de overgebleven kappen van trams zonder motor wordt een toepassing gezocht. Waarschijnlijk zullen twee kappen omgebouwd worden als slijptram.

Franse hoek in aanbouw.

In principe was er gepland om gedurende de zomer niets te doen aan de modeltrambaan.

Maar aangezien de zomer zich niet laat zien toch maar weer begonnen met de verdere afbouw. De "Franse hoek" wordt op dit moment verder aangekleed. Als eerste verscheen in ruwbouw een supermarkt met daarnaast (zoals hier in Frankrijk toch redelijk standaard) een klein tankstation. De verdere afbouw wacht op de levering van een aantal SMD-leds voor de verlichting van de buitendeuren.

Deze hoek zal volledig Frans gebouwd worden met bouwpakketten van MKD en zal een aantal kleine winkels, woonhuizen, supermarkt en autobedrijf omvatten. Tegen de muur moet halfrelief bouw komen, of van Scalescenes of bouwplaten uit een hobbyblad.
De toepassing met Heki wegenverf beviel niet door het hygroscopische effect, daarom wordt hier een andere verfsoort gebruikt. Weliswaar zijdemat in plaats van matverf maar het bevalt beter.
Hier een beeld van het de andere kant van het tankstation:

Het begint al wat vorm te krijgen. Eerst in ruwbouw de huizen neerzetten zodat bepaald kan worden waar het parkeerterrein van de supermarkt komt en waar het parkeerterrein van de autodealer. Eigenlijk moet er hier ook nog een camperplek komen.

Hieronder nog even twee beelden.

De inwoners van Kinderdam kunnen dus al naar de kapper, een pilsje drinken, een stokbroodje halen 's morgens en een bloemetje halen als er iemand jarig is.

We bouwen rustig verder zolang de zomer op zich laat wachten.

Stroom afname in Halling draaistellen

Onder de basis uitvoering van de Halling c1 zitten draaistellen met plastic wielen.
Voor het omsporen naar HOm waren deze draaistellen al door mij gemodificeerd omdat de klemmen er af gevijld moesten worden.
Deze draaistellen zijn inmiddels stroomvoerend gemaakt.
Hiervoor waren extra nodig per draaistel:
een standaard sleepcontact voor Ho rijtuigen,
twee éénzijdig geisoleerde  TT wielassen van Muller radsatze via Ebay.
De draaistellen uiteen genomen en de gleuven waar de assen in liggen iets opgeruimd.

 Het standaard omgebouwde draaistel voor HOm.

De twee assen controleren of ze soepel draaien in het draaistelhuis.

Een standaard sleepcontact aanpassen en een draad aansolderen.

Aangepast sleepcontact met aangesoldeerde draad

De assen in het basisdeel leggen de sleper ertegen aan en dan de onderkant er weer tegen aan schroeven.

Wel even opletten dat de as isolatie aan dezelfde kant zit.

Het weer gemonteerde draaistel.

De draaistelle weer in het onderstel.

Nu de bak afwerken en een verbinding realiseren naar de C1 motorwagen zodat extra stroomafname mogelijk wordt op tweerail bedrijf.

Roco motor defect.

Tijdens het proefbedrijf op de baan stopte 1 tram er ineens mee. Geen beweging meer in te krijgen. Binnenverlichting, koplampen, alles reageerde op de bediening behalve de motor.
Motor uitgebouwd e, geprobeerd te draaien. Dat ging zeer zwaar.
Geen borstelhouders aan de buitenzijde, dus wat nu?
Toch maar open gemaakt, hij deed het toch niet meer!
Na opening werd het duidelijk, defecte lamel.
Het lijkt er niet op dat dit nog te herstellen is, maar misschien met een andere defecte motor uit de rommeldoos nog wat te combineren.
Voor de liefhebbers nog maar even een foto, kun je zien dat er schijfborstels inzitten.

Links het motorhuis, midden de borstelbrug, rechts het anker met uitstekende lamel.

Op de voorgrond de twee "schijfborstels" met veertjes.

Eerst maar even kijken wat er aan te doen is anders maar op Ebay schuimen voor een andere motor.

Nieuwe bovenleidingmasten.

Op deze trambaan konden door de opzet de masten van de vorige baan wel gebruikt worden maar dan was er een probleem van de verlichting. 
De lantaarnpalen konden namelijk niet op het trottoir staan langs de rand van de tafel door de constructie van de onderbouw. Reden om een nieuwe iets hogere mast te maken, geschikt voor verlichting boven de rijdraden en deze niet meer met een bout in de plaat vast te zetten maar met een iets langere pijp 4 mm gewoon in de tafel te steken. Dit leverde het voordeel op dat er twee dunne draden door het 2 mm pijpje konden en onder de tafel aangesloten konden worden.

Voor proef de nieuwe masten even geplaatst.

Dat misstaat in ieder geval niet!
Nu verder, het eerste set LED-jes maken (priegelen) en aansluiten.
De bovenleiding krijgt een spanning van ca, 2,8 volt en beide led's zijn ieder met een aparte draad zonder weerstand op de min aangesloten zodat ook in de nacht de helft van de LED's uitgeschakeld kan worden.
Wel is de voeding gezekerd met 1 Ampere.
Een kapje erop van een stukje U profiel en daar maar even een foto van maken.
Het misstaat niet, dus gewoon doorgaan op de ingeslagen weg. 

Het gezicht in het donker.

Tot volgend bericht, ik kan weer even verder.

Proefbedrijf

Het proefbedrijf mat het besturingsprogramma koploper is nu naar alle tevredenheid.
Reden om een duurproef te houden met 4 Roco trams en een Weense tram.
Deze opname is opgenomen met een videocamera, het schokkerige beeld kan een gevolg zijn van het omzetten.